Người đi t́m lời thơ
Cư sĩ Liên Hoa
_files/image001.gif)
Vô t́nh lá rụng trên sân
vô t́nh người đă ngại ngùng nhăt lên
vô t́nh gió thổi hững hờ
vô t́nh c̣n lại trên đời bài thơ
Hữu t́nh trên lá viết thơ
hữu t́nh người đă ngẩn ngơ cơi ḷng
hữu t́nh ôm gió trong tay
hữu t́nh nên để thơ bay ngàn trùng…
Trước sân nhà hôm nay, sau cơn mưa rả rích suốt chiều qua, lá rụng nhiều. Tôi đi quét lá, cái chổi cùn ṃn lười biếng gom góp lá lại một chổ để dễ dàng hốt, v́ lá nằm rải rác nhiều nơi. Trong những chiếc lá rơi rụng xuống, có lá đă vàng chín, có lá vẫn c̣n xanh tươi như ôm nhiều mộng đẹp, nhưng chỉ v́ làn gió, cơn mưa hay v́ đến thời gian phải ra đi, đă rơi rụng xuống, ĺa cành cây.
Nh́n những h́nh ảnh của chiếc lá rơi, dù xanh non hay vàng vọt, vàng rộm…nhưng vẫn là chếc lá ĺa cành. Giống như một đời người, chúng ta chỉ biết là vô thường có mặt trong bất cứ vạn vật dù là tinh thần hay vật chất, dù là vô t́nh hay hữu t́nh, nhưng duyên sinh diệt vẫn luôn tiềm ẩn tự nội tại.
Chiếc lá cho ta nhiều bài học về cuộc đời, biến thiên trên ḍng sanh tử nầy. Từ hạt giống nhỏ nhoi được rơi xuống ngẫu nhiên từ đâu đó hay được uơm mầm dưới đất, có mưa có nắng, có ánh sáng mặt trời, có sương rơi, có ngày và đêm, cây đă nẩy mầm và vươn ḿnh cao lớn theo thời gian, và lá đă nương theo tuần tự trổ ra, mọc trên các cành.
Sức sống của lá là do thân cây có đủ chất dinh duỡng được rễ bám chặt và đi sâu vào ḷng đất để lấy duỡng tố nuôi lớn thân cây và cũng do những yếu tố ngoại tại của thiên nhiên bồi đấp, có tuới tẩm thêm vào.
Thân cây to lớn, có nghĩa là một thân ḿnh rất vững vàng xuất hiện trên mặt đất, cũng có nghĩa là những ràng buộc, liên hệ đến lá đến hoa v.v… Mọi vật đều muốn hiện hữu, trường tồn măi với thời gian, nhưng theo định luật: Thành-trụ-hoại-không, th́ không có ǵ vĩnh viễn tồn tại măi.
Trong Kinh Kim Cang nói rằng:
“Nhứt thiết hữu vi pháp.
Như mộng huyễn bào ảnh.
Như lộ diệc như điện,
ưng tác như thị quán."
Dù không phải là người theo đạo Phật, ai nấy cũng đều cảm nhận được hết thân mạng vô thường của con người, và thấy thân như là “mộng huyễn, là bọt, là ảo ảnh, là điện chớp…” và từ đó, cần phải t́m ra con lộ thênh thang cho chính ḿnh, và v́ ḿnh chính là người hành giả cô đơn trên đường trở về.
Mỗi người đều tự chọn cho ḿnh con đường đi, đi đâu, về đâu, ra sao? Và con đuờng là hiện thân trên từng bước chân đi, không ở một nơi nào khác, dù là có hướng t́m về. Từng ḥn đá trước mặt, từng chỗ lồi lỏm của con đường, từng cây gai vuớng mắc, từng hạt sỏi, cát, bùn lầy trên bước đi và từng những vọng niệm luôn rỉ chảy trong tâm, nếu chúng ta bỏ qua hết, th́ chính ta lại vướng vào con đường vong thân, không nh́n theo bước chân huyền diệu trên mặt đất nầy.
chỗ nào em ở
đường xưa c̣n măi
bóng xanh hàng cây
con chim đang hót
ta nói với nhau
mây ở trên cao
như là mầu đất
bao la của tâm
sao lại đi t́m
bóng cây hoang dại
sao lại bỏ tâm
vẫn ở bây chừ…
Có một lần, vào năm 2001, trong Tiểu luận Kim Cang Bộ, khi quán chiếu đến những hoạt cảnh vô thường của Thân và Tâm, tôi đă chập chững ghi nhận như sau:
«Trong thiên nhiên, mỗi năm có bốn mùa tuần tự như Xuân Hạ Thu Đông. Sau những tháng dài trầm ḿnh trong lạnh lẻo, khi gió Xuân bắt đầu thổi về, th́ vạn vật đều như bừng tĩnh dậy, sống động, hồi sinh. Những cành cây bắt đầu đâm chồi nẩy tược. chim chóc reo vui. Mùa Xuân cũng là mùa của hy vọng, của yêu đương tràn trề. Xuân là khởi đầu của một mùa mới và phương Đông, khi vừng hồng vừa ló dạng cũng là bắt đầu của một ngày mới. Mùa Xuân hay phương Đông cũng tượng trưng cho tuổi trẻ đầy sức sống, đầy nhiệt t́nh, hăng say, cũng là những năm tháng gầy dựng sự nghiệp cho tương lai. Tuổi trẻ lúc nào cũng đầy ước mơ, lư tưởng, tinh khôi.
Trong cơ thể học, Phong trực thuộc về can (Gan)- chủ về Mộc hay những hoạt động, vận động hoặc gân cốt. Những người mà cơ năng gan điều tiết tốt, người vui vẻ, da mặt hồng hào, không xanh mét hay hơi thở chua hôi. Càng lớn tuổi, gan suy yếu từ từ, nên người già đi đứng, tay chân hay run rẩy. Tuy nhiên, trong tất cả mọi cơ năng đều có sự chuyển động (Phong), chứ không riêng ǵ Can. Nếu một cơ quan nào trong cơ thể mà không hoạt động, th́ báo hiệu sự suy tàn sắp đến. Phong c̣n biểu lộ qua ánh mắt đầy tươi sáng hy vọng. Đôi mắt là cửa sổ của tâm hồn. Can hoạt động điều ḥa, mắt sẽ luôn tươi nhuận, nh́n qua đôi mắt sẽ biết được t́nh trạng sức khỏe (Bệnh chứng Hư hay Thực) hay tâm thần của một con người. Những Du huyệt (Huyệt di động) trong cơ thể bị đau, rát, nhức v.v...cũng có thể biết phần nào bệnh của cơ quan đó. Can c̣n chủsự phẩn nộ, tính khí của con người. Một người khi đang tức giận, mắt đỏ ngầu, mặt xanh mét, tay chân run rẩy "Nộ thương can= giận làm hại gan".
Can c̣n biểu hiện của sự can đảm. Khi một người có gan tốt, th́ ít khi sợ hăi cũng như can đảm để đối phó với hoàn cảnh. Ghi chú: Can đảm khác với vô úy, v́ can đảm là trạng thái tinh thần biểu hiện sự xung khí, có ngă có nhân, có sự tính toán, sự phản kháng. Vô úy th́ ngược lại, v́ đă diệt phiền năo, tâm không c̣n phân chia, vướng mắc, nên tất cả việc làm đều vô ngại, lợi tha, không có bốn tướng (Nhân, ngă, tướng chúng sanh, tướng thọ giả) Khi nghiên cứu về thời sinh học (Chronobiology), qua các "Nhịp sinh học", th́ sự chuyển động càng biểu lộ được nhận thấy rơ rệt qua các sự biểu hiện liên đới giữa giờ giấc (Thời gian), sự tuần hoàn của thiên nhiên (Không gian) v.v.. ứng với từng bộ phận cơ thể.
Đến Đạo học Đông phương như trong Đạo đức kinh, chương 42 có nói: Vạn vật phụ âm nhi bảo dương, xung khí dĩ vi ḥa" mô tả đến t́nh trạng rất linh động của sự sống v́ sự sống là tập hợp tất cả những mâu thuẫn nhưng luôn luôn dung ḥa lẫn nhau. Nếu không có sự mâu thuẫn th́ không có Động. Ví dụ: Dương mộc mạnh hơn âm mộc sanh Động, nếu Âm mộc mạnh hơn Dương sẽ sanh Tỉnh, Động và Tỉnh chính là sự chuyển vận, biến hóa hay Phong Đại. "Tương phản nhi bất khả dĩ tương vô" xung đột nhưng luôn luôn cần nhau. Trong Thiên can chỉ có 10 như Giáp Át Bính Đinh Mậu Kỹ Canh Tân Nhâm Quí, nhưng Địa chi th́ có 12 (Tư Sửu Dần v.v...) và tháng Tư đă bắt đầu từ tháng 10 của năm cũ, chứ không phải tháng đầu của năm mới. Sự sai biệt nầy để tạo thành sự chuyển động, sinh sinh hóa hóa.
Do đó, sự chuyển động được gọi là Phong, biểu tượng cho Thức uẩn, v́ Thức là tánh biết biểu lộ của năm giác quan, nhưng luôn phân biệt, giao động từ chập nầy đến chập khác khi đối với cảnh. Thức (Vijnăna) là một trong năm uẩn mà trong Lục thức th́ đứng đầu (Thức uẩn) hoặc trong Bát thức, th́ A-lại-gia thức lại là Thức chủ. Thức uẩn do nhiều điểm khác nhau tập họp mà thành và là tên gọi khác của Tâm và chính Thức biến hiện ra tất cả vạn vật. nên được Tông Duy thức coi đó là Tâm vương”.
Những t́m ṭi, ghi nhận như trên chỉ với mục đích nh́n rơ lại hướng đi, mà đôi khi v́ do chủ quan, chúng ta quên mất đến bản chất thực tại của các Pháp, một sự chuyển động không ngừng trong không thời gian.
Tâm thức cũng ví như là Phong, tức gió. Có nguời cho đó là vọng, là không thật và không cần quan tâm đến, nhưng lại sao đặt thành vấn đề khi cho là không thật, là huyễn. Con người, một thân mạng hữu t́nh đă nhiều khi v́ vọng mà đau khổ chất chồng, nước mắt đă từng tuôn rơi và quay cuồng theo vọng, do không thực chứng được Tánh không của thực tại. Như vậy, vọng là thực hay là mộng huyễn?
Trên mỏm đá cheo leo giữa núi rừng âm u, ai đó đă ngồi dưới bầu trời, lắng nghe tiếng nói của tự tâm, không một câu trả lời, biển ngh́n trùng dậy sóng, mưa tầm tă có rơi, trút nước, núi đă từng lay động, nhưng sự an nhiên của người hành giả là bất động, là chiêm nghiệm, nh́n đến với nụ cười. Thiền sư và nụ cười, đạo sĩ và bóng giai nhân của ảo hoá “maya”.
“Trong Phẩm Thập địa của Bát thập Hoa nghiêm có nói: “Mọi vật trong tam giới đều do tâm tạo”. Biết là tâm tạo, biết là vọng, th́ phải đi nhẹ nhàng với con đường thể nhập qua các pháp môn tu tập, chuyển hoá.
Trong ḍng sông tâm thức của con người, sự cuồn cuộn chảy của thức để làm cho con người có cái ảo giác là ḿnh hiện hữu. Hiện hữu qua sắc thanh, hương, vị, xúc, pháp, qua những ǵ ḿnh gánh nặng, qua những tưởng tượng v.v...
Cho nên, mọi hiện tượng diễn biến khách quan hay nội tại luôn được sinh khởi từ hạt giống thiện hay ác tiềm ẩn trong tâm thức và khi gặp thuận duyên th́ các hạt giống đó hiện hành. V́ thế, ḍng nước của con sông nầy có những lưu thủy sai biệt, có khi là nước lớn, nước ṛng, nước dậy sóng, nước lặng lẽ im ĺm…..ứng với những hoa quả của tâm, nhưng tựu chung lại là:
1- Nước quả báo: Có h́nh sắc, tánh lỏng, nh́n thấy đặng và sức tàn phá của nó đi từ địa ngục cho đến đệ nhị thiền. Do sự tưởng mà mỗi loại chúng sanh theo vị trí của ḿnh mà chấp trước, đau khổ, rồi trôi giạt trong sáu nẻo.
2- Nước ác nghiệp: Tuy vô h́nh, nhưng có sức lối cuốn chúng sanh làm nhiều tổn hại, qua thân, ngữ, ư tác tạo.
3- Nước phiền năo: Nước nầy do ḷng tham dục, sân hận, si mê chấp ngă, tuy không h́nh tướng, nhưng nó tàn hại khốc liệt làm trôi lăn trong sanh tử luân hồi.”
Đang khi t́m soạn lại những bài cũ viết đă lâu rồi, khi lúc đó tâm vừa chín mùi, có quán chiếu, có nghiền ngẫm…. nhưng rồi với thời gian sinh diệt, đôi khi những mộng chứng ban đầu đă không c̣n nhuần nhuyễn và đưa đi phiêu du với cái tâm biến đổi không lường.
Có thể giữa đất trời sương gió, giữa khối vô minh vẫn c̣n níu kéo, với cái tâm c̣n vọng đọng như bao thưở đến giờ, nhưng trong góc sâu của nội tâm, chúng ta vẫn hằng mong muốn làm ǵ đó có ích lợi cho con người, dù là v́ với cái bản ngă che mờ, dù là v́ lư do nào đó có thể không nh́n rơ những vi tế của tâm. Chúng ta có tâm nguyện muốn đem Bốn Pháp lợi tha để chia sẻ và làm lợi ích đến mọi người như là Bốn Nhiếp Pháp: Bố thí, Ái ngữ, Lợi hành, Đồng sự.
Dù sao, dù chưa đi đến ngọn ngành, hay đi sâu vào tinh yếu của giáo Pháp cao thượng, nhưng chỉ một lần uống được ḍng sữa ngọt đề hồ của Pháp Phật, chúng ta đă vô t́nh nuôi dưỡng được hạt giống Phật trong tâm và chỉ cần khai triển, cũng như dám dấn thân để làm những việc hy hiến vô ngă hay không, th́ đó cũng là tạo cho đoá hoa tâm vừa hé nở trong con người b́nh thường, để thực hiện tâm bồ đề.
Đạo Phật của tôi là đạo Phật lăng mạn, của những làn sóng tràn bờ không ngằn mé, do v́ thường quán tâm, đi sâu vào từng ngả ngách của tâm để t́m ra cái duyên sanh duyên hợp và để nhận thức đúng bản chất của tâm, của thực tại.
Từ những sự quán chiếu đó, ḍng thơ đă vô t́nh tuôn chảy, lời văn khuyến khích nhau nuơng theo ḍng viết, những tư tưởng chập chùng theo nhau đi vào đời, vẫn là với tâm nguyện chia sẻ, đem lại niềm vui hay ích lợi ǵ đó cho con người.
Và bổng nhận thấy rằng, do sự tu tập, do thường quán chiếu tâm th́ dù rằng trên cuộc đời nầy có nhiều lầm lổi do vô t́nh hay cố ư, do các mầm của si tham sân vẫn c̣n và do những nghiệp lực tác động, nhưng trong ḷng người c̣n Phật do huân dưỡng niệm lành, bỏ ác, làm lành….th́ lúc nào cũng muốn hoá giải những nghiệp lực, dù biết rằng “tội vốn do tâm và từ tâm sanh diệt”.
Xă hội ngày nay biến chuyển thật nhanh, xáo trộn ở mọi nơi chốn, nhưng bản chất khổ đau vẫn tiềm ẩn trong mọi cuộc sống, đời người. Nếu chúng ta không t́m đến tâm linh, lo cho tâm, một lúc nào đó, chúng ta sẽ ngả gục trước những vấn nạn của cuộc đời, và không t́m ra cho được một lối thoát.
Đi từ chiếc lá rụng sau cơn mưa gió, chúng ta khám phá sự vô thường của vạn vật, và từ đó, cũng t́m ra được những duyên sinh duyên hợp và những sự liên hệ cộng huỡng cộng sinh của các pháp. Nếu không nắm được căn bản của mấu chốt vấn đề, chúng ta măi măi đau khổ và đi t́m, v́ cứ tưởng những khổ đau, bất hạnh hay hạnh phúc đó là ở ngoài tâm.
Ánh sáng của trí tuệ sẽ bùng lên để nh́n rơ bộ “mặt thật muôn thuở của con người” và chất liệu từ bi sẽ được nuôi lớn từ những nhận thức duyên sinh như đă nêu.
“Nếu tâm thường lôi kéo trong u tối, không quán chiếu và tu tập , hay vướng mắc, cưu mang mộng tưởng ảo ảnh của các Pháp, th́ dù sống trong rừng sâu, trú xứ xa vắng, trong thành thị hay bất cứ nơi đâu, cũng đều cảm thấy bất an, sợ hăi. Bởi v́ chúng ta sợ cái rỗng không, tỉnh lặng, b́nh dị v.v...nên bằng cách gom góp, vun xới, bồi đắp cho gia tài hiện hữu, nên tâm thường trực tranh đấu, bất an, lo sợ. Làm sao tránh được tâm bất an nầy? Phải nhận rơ đó chỉ là những bóng trần xuất hiện của tâm thức, rỗng không. Khi tâm thanh tịnh, th́ những huyễn cảnh kia sẽ diệt như những đợt sóng trào dâng, nay trở lại lặng lẽ hiền ḥa trong ḷng đại dương bao la.”.
Mặc dù biết là giả hợp duyên sinh, nhưng nếu không có sự tu tập, nhận thức đúng, chúng ta cứ hay bị tâm đánh lừa và khó thoát ra khỏi những mắc mớ căn nguyên của bất hạnh, khổ đau, do cố chấp.
Tâm b́nh thường sẽ đem đến những sự b́nh thường, tâm rắc rối sẽ đem đến những trạng thái triền miên đau khổ và điều đó, cũng chính tự chúng ta là người chọn lựa, t́m đến..
”Khi nhận thức được sự đau khổ và sự mỏng manh giới hạn của kiếp người, khi biết rằng trong chiều sâu của nội tâm, có một cái thường hằng, bất sanh bất diệt hay Phật tánh. Tánh đó thoát ra khỏi mọi nghiệp lực. Chúng ta đến với đạo Phật khi đă nhận chân được điều nầy và khi đi sâu và tắm ḿnh trong giáo Pháp, t́m cho ḿnh một Đạo lộ dấn bước.
Người hành giả sau đó, sẽ làm hiển lộ phương trời bao la của tâm với tâm đại bi- đại nguyện. Không có hai tâm nầy v́ nẩy sanh ra từ tŕnh độ thâm nhập chân tâm, th́ người hành giả chỉ lao đầu để ôm từ những ảo tưởng nầy qua những ảo tưởng khác, dù được khoác lên trên đó là thần thông, pháp thuật hay ǵ đi nữa, và trở thành một tṛ ảo thuật rẻ tiền. Tất cả chỉ là phù phiếm, rỗng không, và chỉ cần một cơn gió thoảng qua có thể xô đẩy hết tất cả thành tŕ, dù là vô cùng kiên cố v́ được xây đấp lâu đời của thành kiến về ngă chấp”.
Mong rằng với chút hiểu biết, chút ḷng thành qua kiến văn hạn hẹp về Phật Pháp, với chút tu học, xin được chia sẻ đến mọi người với cái tâm cảnh khi nh́n sự vật và chợt thấy vô thường hiện diện, có mặt trong bản chất của sự vật.
Phải chăng vô thường là một pháp duyên tuyệt đẹp khiến cho con người khi nhận thức được, sẽ yêu mến cuộc đời, dấn thân vào cuộc đời và t́m đến với nhau để chia sẻ những khổ đau hay bất hạnh, xây dựng cuộc đời và đưa nhau về một nơi chốn b́nh yên của nội tâm. Tâm an là tâm Phật, mà đâu cần phải là chứng đắc mới được tâm an, mà chỉ cần quay đầu lại, áp dụng pháp chuyển hoá tâm, th́ bước chân như đă một lần và là khởi điểm của con đường thênh thang Hạnh phúc.
Đó phải chăng là Pháp của nhà Phật, v́ “Phật Pháp bất ly thế gian”. Cho nên, những pháp nào có thể đưa con người đến bờ An lạc va Hạnh phúc, giải thoát khỏi khổ đau, th́ đó là Phật Pháp.
Mong lắm thay!
Một phút giây xúc động
Ngày 31. 05.2009
___________________
* Tiểu luận Kim Cang Bộ do Cư sĩ Liên Hoa viết năm 2000.